Ayaklarda Romatoid Artrit

Romatoid artrit, vücutta birden fazla eklemi etkileyen kronik bir hastalıktır. Çoğunlukla ellerin ve ayakların küçük eklemlerinde başlar ve genellikle simetrik olarak her iki tarafı birden tutar. Otoimmün bir hastalık olup bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı bir hastalıktır. RA'da ise vücudun keni normal dokusu olan kıkırdak ve bağ dokularına karşı bu saldırı sonucu iltihapla olur.

Biraz daha detaya inecek olursa eklemleri yağlayan, kayganlaştıran sinovial sıvı denilen eklem sıvısını üreten sinovia isimli dokuya saldırı ve aşırı iltihaplanma söz konusudur. Bu iltihap nedeniyle eklem şişer, ısınır ve eklem kıkırdağı bozarak tahrip olur. Bozulan eklem ve bağlar nedeniyle özellikle ayaklarda pençe parmak veya çekiç parmak, ellerde kuğu boynu deformiteleri gibi kalıcı eklem şekil bozuklukları oluşur. Kemiğin ise yumuşamasına (osteopeni) stres kırıkları ve kemiğin çökmesine neden olur. Bunun dışında damarlar, sinirler ve tendonlara da zarar verir. Hastaların yaklaşık % 20'sinde ayak ve ayak bileği semptomları hastalığın ilk belirtileridir. Kadınlar erkeklerden 3 kat daha sık etkilenir. En çok 40 ile 60 yaşları arasında gelişir. RA'nın kesin nedeni bilinmemektedir. Genetik bir neden olabilir çünkü hasta olan bireylerin ailesinde de görülme sıklığı fazladır.

Klinik Şikayetler

En yaygın şikayet eklemlerde ağrı, şişlik ve sertliktir. Ayrıca her iki ayak ve ellerde simetrik görülme sıklığı tipiktir.

Ayak bileği ve topuk ağrısı: Rampa ve merdiven çıkmada zorluk ayak bileği eklem tutulumunun erken belirtileridir. Hastalık ilerledikçe basit yürüme ve ayakta durma ağrılı hale gelir ve eklemlerde bozulmalar görülür. Düztablık oluşabilir. Posterior tibial tendon yetmezliğine yol açabilir. Ayağın orta kısmındaki eklemlerde kireçlenme, tabanda çökmede görülür. Bu nedenle ayak dışa doğru dönebilir. Özellikle ön ayak kısmında parmaklarda halluks valgus, bunion, pençe parmak deformiteleri biraz Romatoid artrit hastalarına bağlı tipik değişikliklerdir. Bunyon tipik olarak şiddetlidir ve ayak başparmağı genellikle ikinci parmağın üzerinden geçer. Pençe parmak bazı nöroloik hastalıklarda görülür. Halluks valgus izole tek başına bazı hastalıklarda görülür. Fakat RA de şiddetli halluks valgus, pençe parmak, düztabanlık kombinasyonu yani hespi birden görülmesi tipiktir. Oluşan kemik çıkıntıları nedeniyle nasırlar oluşabilir. Bu nedenle ayyakbı giymek sorunlu hale gelmektedir.

Teşhis ve Fiziksel Muayene

Romatoid artritte teşhis şikayetlerin başlangıcı, aile hikayesi, fizik muayene, kan testleri ve radyolojik değerlendirme teşhis için önemlidir.

• Nasır: Ayaklarda nasırlar oluşur. Özellikle ayağın ön kısmı ve altında olur. Ayağın ortasında naviküler kemiğin çıkıntı yaptığı yerde görülebilir.

• Ayak şekil bzouklukları: Ayak başparmaklarda bunyonlar, diğer parmaklarda pençe parmak ve ayakta düz tabanlık deformiteleri görülebilir.

• Sert ayak ve eklemler: RA'de eklem kıkırdak kaybı olur buda eklemlerde sertleşmeye yol açar.

Görüntüleme Testleri

• Röntgen: Kemiklerde bozulma ve eklem boşluklarında kayıp ve eklemde daralmalar görülür.

• Bilgisayarlı tomografi (CT) :Deformite şiddetli olduğunda, hangi eklemlerin etkilendiğini ve hastalığın derecesini daha yakından inceleme sağlar.

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) : Bağlar ve tendonlar dahil olmak üzere yumuşak dokuları gösterir. Tendonların iltihaplı mı (tendinit) yoksa yırtık mı olduğu değerlendirebilir.

Tedavi

1-Cerrahi Olmayan Tedavi

Romatoid artritin kesin tedavisi olmamasına rağmen, ağrıyı yok etme, şekil bozukluklarını önleme, aktif hastalık dönemlerini kontrol altına alma ve kaliteli yaşma için birçok tedavi seçeneği vardır. Tedavisinde romotoloji, fizik tedavi, sosyal hizmet uzmanları ve ortopedi bir çok branş birlikte çalışır

Romotoloji doktoru modifiye edici anti-romatizmal ilaçlar ile bağışıklık sisteminin eklemleri tahrip etmesini önlemeye çalışır. RA'in ortopedik tedavisi ise ağrının şiddeti ve kıkırdak hasarının derecesine bağlıdır. Birçok hasta, ameliyat tedavisi olmadan rahat bir yaşam elde edebilir;

• Dinlenme : Ağrıyı kötüleştiren aktivitelerden kaçınılmalıdır. Yük verilmeden yapılan sporlar önemlidir. Bu amaçla bisiklet ve yüzme uygun etkinlikleridir.

• Buz : Ağrılı bölgeye günde 3-4 kez 15 dakika buz koymak etkilidir. Özellikle fiziksel aktiviteyi bitirdikten hemen sonra yapılabilir. Doğrudan cildinize kesinlikle buz uygulamayın. İnce bir bez veya tülbent ile uygulanabilir.

Steroid Olmayan Antiinflamatuar İlaçlar

Bu ilaçlar ağrıyı ve iltihabı azaltmak için kullanılır. Fakt bu tür ilaçların kullanımının bir romatolog tarafından düzenlenmesi daha uygun olacaktır.

• Ortez, atel ve splintler: Çıkıntılı kemiklerin ciltte oluşturacakları basıyı azaltmak için tabanlık veya özel ayakkabı kullanılabilir. Yumuşa malzemeden yapılan ortezler nasır, ağrı oluşumun engellemektedir.

• Steroid Enjeksiyonu: Ağrılı ekleme kortizon enjeksiyonu, iltihabı azaltmaya yardımcı olur ve etkili bir yöntemdir. Fakat geçici bir önlemdir ve hastalığın ilerlemesini durdurmaz.

2-Cerrahi tedavi

Kıkırdak hasarının derecesine ve ameliyat dışında yukarıdaki uygulanan tedavi seçeneklerine verdiği cevaba bağlı olarak ameliyat önerebilir. Romatoid artrit ameliyatında birçok yaklaşım veya ameliyat türü vardır;

• Artrodez (füzyon) : Romatoid artritte en sık yapılan ameliyat eklemlerin füzyonu yani dondurulmasıdır. Ameliyat sırasında eklemler açılır ve kalan kıkırdaklarda çıkarılır. Daha sonra plak ve vidalar ile iki kemik birbirine kaynatılıp tek kemiğe dönüştürülür. Eklem hareketi ortadan kalakar fakat ayağın genelinde hissedilir bir hareket kaybı pek olmaz. Eklem füzyonları genellikle ayağın ortasındaki küçük eklemlere yapılır.

• Ayak bileği eklemine yapılırsa hisselir bir hareket kaybı olur. Artrodezde eklem dondurulduğu için ekleme bağlı ortadan kalkar. Ayrıca bunyon ve çekiç parmak içinde ayrı ameliyatlar yapılabilir. Ayak bileği kirçelenmesi için ise artrodez veya ayak bileği eklem protezi yapılabilir. Her iki tedavi seçeneği de ağrıyı en aza indirmede başarılı olabilmektedir. Fakat hangisini olacağınıza doktorunuz ile birlikte avantaj dezanatajları konuşup beraber karar vermelisiniz. Ayak bileği eklem

• Triple Artrodez: Topuk kemiği ve çevresinde çok fazla kıkırdak aşınması veya kireçlenme var ise triple artrodez yapılabilir. Bu ameliyatta kalkaneus, talus ve öndeki tarsal kemikler birbirine kaynadılır veya dondurulur. Burada daha geniş çaplı bir füzyon yapılmış olur.

• Romatoid artritte temel prensip etkilenen eklemin dondurulmasıdır. Güvenilir bir yöntemdir. Cerrahide amaç ayak şeklinden ziyade ağrının ortdan kaldırılmasıdır.

• RA'ya yardımcı olan ilaçların çoğu, ameliyat sonrası yaraların iyileşmesinde ve enfeksiyonla savaşmada etkilidir. Tabi bazı ilaçlarda ameliyat öncesi kesilebilir veya doz değişikliği yapılabilir. Çoğu füzyon ameliyatda kaynama için en az 6 hafta gerekir. Bu süre zarfında alçı atel veya ortez kullanılabilir.