Çocuklarda Düztabanlık

Normal sağlıklı bireylerin ayak tabanının iç kısmında ayak kemeri (medial longitudinal ark), kavis veya bir çukur otururken de yürürken de olmalıdır. Fakat esnek düztabanlığı olan çocuklar ayağa kalktıklarında, otururken var olan ayak çukuru veya arkı kaybolur. Otururken veya parmak ucunda dururken ise bu ark yeniden oluşur. "Esnek düztabanlık" olarak adlandırılan bu durum her iki ayağı birden etkiler. Tıp literatürün de düztabanlığa PES PLANOVALGUS denir.

Çocuklarda çok sık görülür ve yürürken ayak tabanı çökmektedir. Çocukların %20-25’inde görülür. Ayak tabanı bağlarında esnek veya gevşetir. Çocukların ayağına ayakta iken arkadan bakınca bu durum daha net olarak görülmektedir. Anne ve babalar çocuklarında kalıcı bir düztabanlık veya ileride kalıcı bir sakatlığa yol açacak endişe ile polikliniğe bu nedenle sık başvuru yapmaktadırlar. Fakat çoğu çocuğun erişkin yaşlarda esnek düztabanlığı düzelir. Genellikle ağrısızdır ve yürümeye veya spora katılımı engellemez. Ağrı veya rahatsızlık yok ise herhangi bir medikal tedavi gerek yoktur.

Tanımlama ve Sınıflama

Esnek düztabanlık aslında normal bir ayağın varyasyonu olarak kabul edilir. Çünkü esnek düztabanlıkta kaslar ve eklemler normal olarak çalışmaktadır. Çocuklarda 4 yaşına kadar ayak tabanı yağlı doku içerdiği için bu doku büyüdükçe kaybolur ve ayak arkı oluşmaktadır. Fakat  5 yaş ve üzeri çocuklarda halen ayak tabanı arkı oluşmamış ise esnek düz tabanlıktan bahsedilebilir. Esnek düztabanlık ergenliğe kadar devam ederse, ayak tabanında ağrı yaşanabilir. Kalıcı ağrı olması durumunda tedavi planlanmalıdır. Sınıflaması ise;

• Hipermobil esnek düztabanlık (planovalgus) gergin Aşil tendonu veya topuk kordonuna bağlı olabilir.

  • Ailesel: Genellikle çift taraflıdır. Taban bağları gevşek ve esnektir.

  • Aksesuar Naviküler Kemik: Ayak iç kısmında posterior tibial tendonun (PTD) yapıştığı yerde ekstra bir kemik oluşumu söz konusudur. Bu durum ayak arkını oluşturan  PTD nun uzamasına ve düz tabanlığa yol açar.

• Rijit düztabanlık ve tarsal koalisyon: Burada topuk kemiği olan kalkaneus diğer komşu kemiklerle anarmol kemiksi veya bağ dokusu bağlantılarına sahip olup ayakta anatomik yapının bozulduğu bir durumdur. Sert ve ağrılı bir düz tabanlık oluşabilir.

Klinik Muayene ve Şikâyetler

Düztabanlık genetiksel veya kalıtımsal olabilir. Bu nedenle ailede başka birinin düztaban olup olmadığını doktorunuza söyleyin. Ayırıcı tanı açısından herhangi bir nörolojik veya kas hastalığı olup olması önemlidir. Ayakkabıların belli kısımlarında bozulma ve eskime olabilir. Parmak ucunda durunca veya oturunca ayak arkı tekrar oluşur. Bunların dışında Aşil tendonu gergin olabilir. Ayrıca büyük çocuklarda ayağın belli noktalarında nasırlaşma olabilir.

Teşhis

Genellikle fizik muayene ile direk teşhis konur. Fakat tarsal koalisyon, vertikal talus ve aksesuar naviküler kemik için röntgen çekilebilir. Röntgen ayakta basarak ön, yan ve oblik çekilmelidir. Tarsal koalisyon teşhisi için MR veya Tomografi çekimi ihtiyacı da olabilir.

Tedavi

1- Cerrahi Dışı Tedavi 

• • Germe egzersizleri; Çocuğunuzun ayağında, ayak bileğinde veya bacakta aktiviteye bağlı ağrı veya yorgunluk var ise Aşil tendonu ve ayak tabanı germe egzersizleri önerebilir. Şöyle ki; Bir bacak diğerinin önünde olacak şekilde duvara elleriniz ile yaslanın. Arka bacağınızı düz tutun ve topuğunuzu yere bastırın. Ön diziniz hafif bükülmüş olsun. 15 ila 30 saniye bekleyin. Her iki topuğu da yerde tam düz olarak tutun. Arka ayağınızın ayak parmaklarını ön ayağınızın topuğuna doğru çevirin. Bu germe her bacakta beşer kez yapılmalıdır.

• Ortopedik tabanlıklar: Rahatsızlık devam eder ise kişiye özel tabanlıklar ayak ağrısını ve yorgunluğunu hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, bu tabanlıklar çocuğunuzun ayakkabılarının ömrünü de uzatabilirler. Çoğu durumda, hazır tabanlıklar yeterli olabilir fakat kişiye özel tabanlık da kullanılabilir.

• Çocuğunuzun Aşil tendonları çok sıkı ise fizik tedavi veya alçı düşünülebilir.

2- Cerrahi Tedavi

Kalıcı ağrısı olan ergenlere nadiren cerrahi tedavi önerilebilir. Fakat sebebe göre bazen ameliyat ihtiyacı olabilir. Ameliyat taban arkı oluşturmak, gergin olabilecek ve ağrıya neden olabilecek tendonları uzatmak için yapılır.

Aşil tendonu veya gastroknemius kası uzatılabilir. Ameliyat genellikle aşamalar halinde yapılabilir.

Genellikle her iki ayak birden yapılmaz.

Bazen de ileri değerlendirmeler sonucu topuk kemiğine (kalkaneus) uzatma ameliyatı düşünülebilir.

Çok az çocukta esnek düztabanlık büyüdükçe sert veya rijit düztabanlığa dönüşebilir. Bunun sebebi de genellikle altta yatan tarsal koalisyon olabilir.

Düz tabanlar Askerlik Yapabilir mi?

Esnek düztabanlar askerliğe elverişli olup askerlik yapmalarında mahsur yoktur. Fakat rijit ve ağrılı olanların askerlik yapması sağık kurullarınca uygun görülmeyebilir.

Op.Dr.Tahir Mutlu DUYMUŞ

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Keywords: düztabanlık, düztabanlık nedir, düztabanlığın tedavisi, düztabanlığın dereceleri, düztabanlık nasıl anlaşılır, düztabanlığın zararları, düztabanlar askerlik yapabilir mi?